کتاب خلقت در اندیشه میرزا مهدی اصفهانی رحمة الله اثر محمد بیابانی اسکویی

میرزای اصفهانی رحمة الله در مسیر فقاهت و ناظر بر بحث خلقت همه‌ی اندیشه‌هایی که می‌خواهند خلقت خداوند را با قیاس با فاعلهای طبیعی تفسیر کنند منجر به ناکامی میداند ایشان قائل است چنین اندیشه هایی تعالی خداوند را نادیده گرفته و حاصل چنین انحرافی نشاندن ترشح، فیض و صدور به جای معنای واقعی خلقت است.اگر در عرف موحدان آفرینش خداوند بدون سابقه بوده و نیاز به هیچ ماده و صورت پیشینی نیست باقی ماندن بر چنین فهمی جز با تکیه بر معرفت فطری و نفی اندیشه ورزی در مورد خداوند حاصل نمیشود. در این مسیر است که میرزای اصفهانی لاله هم متذکر مبانی نادرست اندیشه های خود بنیاد در تبیین خلقت شده و هم برخی اصول متخذ از معرفت فطری را در این موضوع متذکر میشود.

در این کتاب ابتدا به معنای خلقت در عرف موحدین پرداخته شده و سپس اندیشه‌های خودبنیاد بشری مورد نظر قرار گرفته و تعریف خلقت و نیز مبانی این اندیشه‌ها که منجر به این تعاریف شده است، تبیین، نقد و بررسی می‌شوند.
در ادامه، نگاه مرحوم میرزای اصفهانی در مورد خلقت مورد نظر قرار می‌گیرد و پس از تبیین نگاه نهایی ایشان، برخی تقریراتی که نگاه نخستین مرحوم میرزا را منعکس ساخته‌اند مورد نظر قرار گرفته و عبور ایشان از دیدگاه نخست به دیدگاه نهایی به تفصیل مطرح می‌شود.

کتاب در قالب چهار گفتار زیر ارائه شده است:
گفتار اول:  معنای خلقت در عرف موحدین (تعریف معیار)
گفتار دوم: خلقت در اندیشه¬های بشری
گفتار سوم: خلقت از منظر مرحوم میرزا مهدی اصفهانی
گفتار چهارم: نظر ابتدایی مرحوم میرزا در مورد خلقت